Асылан Қуанышұлы. Ұлы теңізге сәлем

Асылан Қуанышұлы – ақын. 1999 жылы Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы, Форт-Шевченко қаласында дүниеге келген. «Күнбатысқа қарай 2128 шақырым» кітабының авторы.

ТҮНГІ ТЕҢІЗГЕ КӨЗ ТАСТАУ

Жаздыгүні 

қара түнді жамылып 

теңіз жағасына келдім жалаң аяқ.

...Шіріген шалаңның иісін қуалап беталды жүре беріппін.

Жып-жылы сұйықтыққа,

бейне бір қан секілді қап-қара һәм жып-жылы суға,

тобығымнан батқанда ғана тоқтадым.

«Бұл теңізді атам сүйген,

Әкем несібесін айырған осы теңізден,

Менің де сүймеуге хақым жоқ».

Аяғыма үңілдім,

аяғым тобығымнан кесілген секілді...

Еңкейіп, бетіме қарадым су бетіндегі,

астымдағы «қара құрдымнан» басқа түк көрінбеді.

Иіліп, қос уысымды толтырып су алдым да: 

«Атам сүйген,

Әкем несібесін айырған Ұлы Теңізге сәлем!» – дедім, 

жұтып алдым бір деммен.

Теңіздің кермек суы өңешімді бойлап бара жатқан-ды,

әлдене жыбыр етті көкірегім тұсында.

Иә, мен сумен бірге теңіздің құртын да жұтып жіберіппін.

Содан бері ол мені кеміріп келеді...

Айвазовскийдің «Қара теңіз түні» картинасына қарап жатсам

ішімдегі құрт тәнімді жарып шығардай бұлқынғаны.

Ал оның қаншалықты өскенін білмеймін,

білемін мені мүжіп тауысқанын.

Мүмкін 

атам сүйген,

әкем несібесін айырған 

Ұлы Теңізді сағынған мен – құрт шығармын?

Мүмкін

көкірегін суытайын деп «Түнгі Қара теңізге» үңілген құрт –

мен шығармын?..

ҮЙ СЫРТЫНДАҒЫ ЖАЛҒЫЗ АҒАШ

жапырақтың қалай сарғайғанын жазайын ба

желдің қалай соққанын жазайын ба

қара қарғаның жалаңаш бұтаққа қалай қонғанын жазайын ба

біздің ауылда да қарға көп еді

біздің ауылда да жел соғып тұратын үнемі 

біздің ауылда жапырақ сарғайып үлгермейтін бірақ

біздің ауылдың жап-жасыл жапырақтары 

өң мен түстің арасындай мезетте 

ауыл шетіндегі мазарстанға көшіп бара жататындай көрінетін

көне де жаңа шаһарға

жалаңаш бұтаққа сансыз қарға келіп қонатын

жапырақ орнына өсіп шыққандай қаулап

үй сыртындағы жалғыз қарағаш 

қараша сайын осындай күй кешетін

қара. 

***

Мен өмірімде бір ғана кесірткені көргем
және 

әр көрген сайын алақаным дір ете түсетін.

Шыңырау...
көр қазғанда да
күрегімнің оның мойнын қалай үзіп түскенін сезінетінмін.
Сезінген сайын тас төбеден тамып тұрған күн
Пайғамбарға аузымен от бүркіген кесіртке жайлы 

аңызды есіме салатын.

Табаным таба құмда балауыздай еріп,
Сіңіп бара жататын сары кесірткелер әлеміне.
Сонда көз алдыма балбалға айналған өзім емес,
Сүйегіме тісін батырған сары кесіртке келе қалатын.

Туған жердің топырағына есімімді жазып отырып
осыны ойладым.
Мен ойланып үлгергенше
жел көміп үлгерді есімімді.

Неге ғана қалды екен біздің топырақта
сары кесіртке?..

СҮЙГЕН ЖАР-2

Мені шаққан маса

мен сүйген теңіздің балығына жем болса деп тілеймін,

Сол балық мәңгі ғұмыр кешсе ғой теңіз түбінде...

Өртенген су бетіне бір тамшы қан қайраңдап,

Зәкір етсе сол балықты!

Бір тамшы қан қайраңдаған, өртенген су бетінде 

Тәнім шыжғырылып жатса,

Су жыланы буындырып азаптаса!..

Мұндай тозаққа түсу үшін қандай күнә жасасам екен?

Сүйсем бе екен ерніңнен?!

***

мен енді жылай аламын

бас кейіпкері өлгенде әлдебір шығарманың

әлде бір шығарманың бас кейіпкері өлмей қалғанда жылай аламын

алақаны тершіген терезеге сүйейсің басыңды сосын

қабір басына қойылған бір тал гүлдей

көресің тұманға жұтылған көлеңкелердің елесін

сезесің иісін

қандалалардың дүркірей көшкен үйіңнен

қуана алмайсың

жылай алмайсың 

өліп қалғанда бас кейіпкері 

өлмей қалғанда бас кейіпкері 

түсіңнің...  

***

Теңіз бетінен күн боп көз саламын саған,

айқұлақ ұлутасқа ұқсап тылсымданасың...

Теңіз бетінен ай боп көз саламын саған,

айқұлақ ұлутасқа ұқсап тылсымданасың...

Жағада қалған жалғыз із –

менің ізім емес,

Ол – теңіз көбігін қуып,

желге еріп жоғалған бейбақтардың ізі.

Жағада қалған жалғыз тал қауырсын –

Періште қауырсыны емес,

Ол – құдайына қауышамын деп

Көкке ұшқан жүректің мөрленген тозаңы.

Біз де бір – тозаңбыз –

адасқан,

таппаған қауышар нүкте...

Біз де бір – жалғыз із –

жоғалған,

сусымалы құм құрсауында армандары өлген.

Сонда да

Күн боп көз саламын саған,

Ай боп көз саламын саған 

Теңіз бетінен...

...табанын толқын кемірген

мұңжерік далам...

КИМ КИ ДУК

Көктем:

О, бейкүнә махаббатым менің!

жезөкшелердің елесі кезген иесіз үйде

кері айналған сағатқа қарап ессіз күлеміз…

Жаз:

Ақырын өліп жатырмыз,

Кіршіксіз күнәдай баяу ұмытылып…

Маңдайына жарты ту қадаған будда мүсіні…

Өздігінен қозғала алмайтын балбал тастар…

теңіздің түпсіз тереңіне жұтылып…

Күз:

Қашан да нөлді көрсететін таразы

Барша арман-қиялымызды көтерсе де

нөлді көрсетеді…

Қыс:

Біз – жоқпыз…

Ауа ғанамыз…

Тағы да көктем:

Құдай салыстырып ойнасақ қайтеді, Гидок?

О, менің бейкүнә махаббатым!

ПЬЕТА

 «Әлди, әлди...»

Әлі де

Өзің жапқан терезе желкөзі

Теңіз иісімен тыныстайды,

Өзің жапқан гүлді перделер

Айдың көз сұғынан,

Жұлдыздың тіл сұғынан қорғайды.

Әлди, әлди, әлди-ай,

Ұйықтай қойшы, маматай.

Әлі де 

Алғаш ораған құндағыңдамын,

Тербелем жүрегің ұшында.

Табанымдағы ерніңнің дабына

Тозаң да тиіп үлгерген жоқ.

Әлди, әлди, әлди-ай,

Ұйықтай қойшы, маматай.

Әлі де

Қарын шашым өсіп,

Кіндігім қатқан жоқ.

Сүйегім – шеміршек.

Терім түлемеді әлі де.

Әлди, әлди, әлди-ай,

Ұйықтай қойшы, маматай.

Әлі де

Еңбегім – алақаныңдай жұмсақ,

Алақаным – құшағыңдай ыстық...

Таңдайымдағы ақ сүтіңнің дағын

Шашыңнан көретін көзіме ғана,

Әке бейітіне апарар бұралаң жолды

Маңдайыңнан көретін көзіме ғана 

түсті әжім...

Әлди, әлди, әлди-ай,

Ұйықтай қойшы, маматай.

«Жылама, әлди, жылама,

Жылама, әлди, жылама,

Жылама, әлди, жылама...».

ҚАЛАМГЕР – ҚАЛАМГЕР ХАҚЫНДА:

Ырысбек ДӘБЕЙ, жазушы:

Поэзия деген не? Бұл сұраққа бұған дейін де әркім әлінше жауап беріп, шамасынша пайымын, пікір, көзқарасын білдірді. Бұдан кейін де бұл ұлы сұрақтың сан алуан жауабы айтылары даусыз. Кейде қарапайым оқырман ретінде алдыңда ашылған парақтарға үңіліп отырып, ешкімнің нұсқау, сілтеуінсіз «поэзия деген осы шығар» деген ойға мықтап табан тірейсің. Өйткені сен оқып отырған мәтін айқай-ұрансыз, еш пафоссыз, түсіндіру, баяндаудан ада аулаққа алып кетеді. Жалғызсырап, құлазыған сәтке тап боласың. Және сол сәттен арылғың келмей, ауыр үнсіздікке маталасың. Мәтін иесінің нәзік те, сезімтал оралымдары шырмауықтай шырмап алады. 

Ақын Асылан Қуанышұлының мәтіндері сондай бір сәтке көбірек душар етеді. Мысалы: 

«...Екеуіміздің арамыз

Сені сүйетінімді білмейтіндей,

Мені сүймейтініңді білетінімдей ұзақ.

Екі дүниеде қауышпайтынымызды білетінімдей қашық –

Екеуіміздің арамыз...», -

деп келетін жолдар немесе:

«...Табаным таба құмда балауыздай еріп,

Сіңіп бара жататын сары кесірткелер әлеміне.

Сонда көз алдыма балбалға айналған өзім емес,

Сүйегіме тісін батырған сары кесіртке келе қалатын...»

осы тектес шумақтар жаныма жақын. Эстетикалық ләззат табамын. Меніңше, өзің оқыған мәтіннің саған әсері немесе басқа бір күйге бөлеуі – жақсы поэзияның ортақ ерекшеліктері болса керек.